TNO-studie: Verschillen in kwetsbaarheid voor hoge energieprijzen vraagt om gericht beleid

Een nieuwe TNO-studie geeft inzicht in de financiële kwetsbaarheid van huishoudens op de langere termijn als gevolg van hoge energieprijzen. Het onderzoek laat zien dat de mate waarin verschillende huishoudens kwetsbaar zijn voor hogere energieprijzen sterk afhankelijk is van hun inkomen, woningkwaliteit en eigendomssituatie. Ook blijkt er nauwelijks een verband te zijn tussen inkomen en energetische woningkwaliteit.

Deze inzichten zijn, volgens TNO, van belang voor het ontwerpen van een effectief beleid om huishoudens te ondersteunen om zich aan te passen aan structureel hogere energieprijzen.

In 2022 gaven Nederlandse huishoudens naar schatting gemiddeld 7,8 procent van hun inkomen uit aan energiekosten voor de woning, tegenover 4,2 procent in 2020. Dit gemiddelde cijfer zegt echter niets over de spreiding van gestegen energiekosten over huishoudens. TNO onderzocht daarom in welke mate energiekosten tussen huishoudens verschillen, en in welke mate die verschillen samenhangen met verschillen in inkomen, woningkwaliteit en eigendomssituatie.

De studie meet de financiële kwetsbaarheid van huishoudens aan de hand van de energiequote, het percentage van het inkomen dat wordt besteed aan energiekosten. Deze quote stijgt naarmate de energielasten hoger zijn en het inkomen lager is. TNO maakte een verdeling van alle huishoudens in Nederland naar vier inkomensgroepen (laag, midden-laag, midden-hoog en hoog), drie vormen van woningeigendom (eigen woning, huur corporatie en huur overig) en drie niveaus van energetische woningkwaliteit (goed, slecht en zeer slecht). Voor elk van deze 36 groepen huishoudens is de energiequote berekend voor 3 verschillende energieprijsniveaus (laag, midden, hoog). De berekening is gedaan op basis van de meest recente gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) voor ruim 7 miljoen van de 8 miljoen individuele huishoudens (87% van alle huishoudens). Hierbij is gebruikgemaakt van de nieuwe CBS-indicator voor energetische woningkwaliteit (LEK).

Uit de berekeningen blijkt dat bij de huidige energieprijzen ongeveer 27% van de huishoudens een hoge energiequote heeft (= energiequote van 8% of hoger); dat zijn ongeveer 1,9 miljoen huishoudens. Bij terugkeer van de hoge energieprijs uit 2022 loopt dit aantal op tot ongeveer 4,2 miljoen huishoudens (circa 60% van de huishoudens). De meeste van deze huishoudens hebben een beneden-modaal inkomen. Het gaat om zowel huishoudens in slecht als goed geïsoleerde woningen.

Huishoudens met lagere inkomens zijn kwetsbaar voor structureel hogere energieprijzen, zelfs als ze een goed geïsoleerde woning hebben. Ondersteuning van huishoudens bij de aanpassing aan structureel hogere energieprijzen vraagt volgens TNO primair om inkomensafhankelijke beleidsmaatregelen die de energiequote van lagere inkomens omlaag brengen.