TNO: Keuzevrijheid consument cruciaal voor succes aardgasvrij

Na zo’n zestig jaar nemen we afscheid van het aardgas, een rigoureuze stap in de transitie naar een volledig duurzame energievoorziening in 2050. Nu worden in een heel jaar duizend woningen energieneutraal of -positief gemaakt. Dat moeten er gemiddeld duizend per dag worden, om de klimaatdoelen te kunnen halen. In de paper ‘Lekker warm, zonder aardgas’ doet TNO hiervoor aanbevelingen. Het draait om de ontwikkeling van aantrekkelijke en betaalbare alternatieven voor aardgas, zodat bewoners gemakkelijk en snel kunnen overstappen. Keuzevrijheid van de consument is daarbij een essentiële voorwaarde.

De overstap van kolen op gas was indertijd een van bovenaf door de overheid geregisseerde operatie. Nu zijn er veel meer partijen die een actieve rol spelen. En er zijn ook meer alternatieve energiebronnen. Gemeenten spelen een centrale rol als aanjager en regisseur. Zij moeten nauw samenwerken met hun bewoners, bedrijven en andere betrokkenen: aandragen van alternatieven, verbinden van bewoners en bedrijven, kennisdelen en bijeenkomsten organiseren. Dat creëert draagvlak en vormt een belangrijke succesfactor in de energietransitie.

Energiecollectieven die gezamenlijk verduurzamen, kunnen bijvoorbeeld kiezen voor kleinschalige warmtenetten in combinatie met centrale seizoensopslag van warmte, slimme inzet van collectieve warmtepompen en aansluiting op goedkope bronnen van duurzame warmte. Bewoners die initiatief tonen en hun wijk aardgasvrij maken, besparen de gemeente veel werk. Zij verdienen alle ruimte en ondersteuning. Bijvoorbeeld in de wijk ‘Benedenbuurt’ in Wageningen slaan bewoners de handen ineen voor de ontwikkeling van een gezamenlijke duurzame warmtevoorziening. Internationaal blijkt dat steden die actief samenwerken met bedrijven en bewoners, het meest duurzaam zijn. In de paper pleit TNO ervoor dat gemeenten zulke initiatieven stimuleren.

TNO voorziet een kostendaling van tientallen procenten de komende jaren, zoals we zien bij zonnepanelen, batterijen, windenergie en warmtepompen. Er ontstaan ook nieuwe concepten en businessmodellen om hele straten in één keer te renoveren. Dat is veel goedkoper dan individuele oplossingen. Als we op industriële schaal gaan renoveren zullen de kosten daarvan fors dalen. De investeringen in deze innovaties zijn dan veel sneller terug te verdienen. Een besparing van duizend euro per woning levert voor heel Nederland zo’n zes miljard euro op. Maar TNO verwacht dat dit een veelvoud kan worden. Hierdoor kan het afscheid van aardgas sneller verlopen.

Nieuwe concepten bevorderen innovaties, nieuwe bedrijvigheid en werkgelegenheid en kunnen zelfs een potentieel exportproduct zijn. Een voorbeeld van zo’n integraal concept is een all-in pakket. In één keer maatregelen treffen aan de woning, plaatsing van installaties, vloerverwarming, een elektrisch fornuis en meer. De consument heeft dan een overzichtelijk en aantrekkelijk aanbod en zal eerder geneigd zijn over te stappen.