Vattenfall zwicht voor druk gemeente Leiden: warmtelevering kwam in gevaar door falen Leiding over Oost

Vattenfall (voorheen NUON) is gezwicht voor het ultimatum dat de gemeente Leiden aan het energiebedrijf stelde voor het veiligstellen van de warmtelevering aan 13.000 huishoudens en 200 bedrijven vanaf 1 januari 2020. Vattenfall is verantwoordelijk voor de warmtelevering met een lokaal warmtenet, maar het contract met de bestaande warmtebron (een STEG-centrale van energiebedrijf Uniper in Leiden) loopt eind dit jaar af. Men ging ervan uit dat deze bron per 1 januari 2020 vervangen zou worden door de levering van industriële restwarmte uit Rotterdam, middels een nieuw aan te leggen warmteverbinding, de zogenaamde ‘Leiding over Oost’. 

Dit project is echter met minimaal twee jaar vertraagd. Bovendien is het maar de vraag of deze leiding uiteindelijk gerealiseerd wordt. Een nieuwe overeenkomst met Uniper was daarom de enige overgebleven optie, maar dit bleef tot ergernis van de gemeente Leiden lange tijd uit. Dit leidde tot  brieven van Leiden aan Vattenfall, minister Wiebes (EZK) en de Autoriteit Consument en Markt (ACM), waarin de gemeente de noodklok luidt en dreigt met juridische stappen als in de brieven gestelde deadlines worden overschreden. Deze opgevoerde druk heeft zijn uitwerking gehad, nu Vattenfall alsnog de door Uniper benodigde garantie heeft verstrekt, zodat ook in het komende jaar weer warmte geleverd kan worden door de lokale energiecentrale.

Tijd voor alternatief voor Leiding over Oost begon te dringen

Het noodlijdende Warmtebedrijf Rotterdam (WBR), grotendeels in handen van de gemeente Rotterdam en de provincie Zuid-Holland, zou eigenlijk vanaf 1 januari 2020 de nieuwe warmteleverancier voor het Leidse warmtenet worden. Daarvoor zou het restwarmte uit de Rotterdamse industrie via een aan te leggen pijpleiding van 43 kilometer lang naar Leiden gaan vervoeren. Eerder dit jaar werd echter duidelijk dat de Leiding over Oost niet op tijd klaar zou zijn. Er zijn problemen met de vergunningen in Leiden en, volgens NRC, met de financiering vanuit het Warmte Participatie Fonds van de provincie Zuid-Holland.

Er bestaat daarom geen andere optie dan om verder te gaan met het afnemen van warmte bij de huidige warmtebron, de gasgestookte energiecentrale van Uniper aan de Langegracht in Leiden die zowel elektriciteit als warmte kan opwekken. Vattenfall vindt WBR in eerste instantie verantwoordelijk voor het regelen van een tijdelijke oplossing, middels een geheime brief zouden de gemeente Rotterdam en provincie Zuid-Holland eind 2017 zelfs aan Vattenfall beloofd hebben volledig voor de warmtelevering garant te staan. Gesprekken tussen WBR en Uniper leidden tot nu toe echter tot niets, zodat het college van Leiden er nu bij Vattenfall op aandrong om zelf een overeenkomst met Uniper te sluiten.

De tijd begon namelijk te dringen om de komende winter überhaupt nog over een warmtebron te beschikken. De energiecentrale van Uniper moet eerst van het nodige onderhoud voorzien worden, om deze gereed te maken voor een voortzetting van de warmtelevering. Zonder de garantie dat men daadwerkelijk weer de warmteproducent zou worden, wilde Uniper hier niet in investeren. Er werd in juli wel een mondelinge belofte gedaan door Vattenfall, maar Uniper wilde dit ook op papier hebben staan. Als deze garantie te lang zou uitblijven, zou er onvoldoende tijd zijn om de centrale op tijd gereed te hebben.

Gemeente Leiden grijpt en stelt deadline

Het college van Burgemeester en Wethouders van Leiden vreesde dat duizenden huishoudens deze winter in de kou zouden komen te staan, evenals o.a. ziekenhuizen. Deze nijpende situatie zette het college ertoe aan om Vattenfall in een brief op de eigen verantwoordelijkheid voor de warmtelevering te wijzen. Daarbij werd het bedrijf verzocht om voor woensdag 28 augustus 12:00 uur aan de gemeente schriftelijk toe te zeggen dat Uniper voor 1 september de benodigde garanties zou krijgen, of er moest een andere concrete maatregel worden overlegd die de warmtelevering zou garanderen. Als dit zou uitblijven zou de gemeente mogelijk een kort geding starten tegen Vattenfall.

Ook werden er brieven gestuurd aan minister Wiebes en de ACM, waarin zij op hun bevoegdheden op grond van de Warmtewet werden gewezen. Beiden zouden wegens de dreigende noodsituatie Vattenfall kunnen opdragen om de benodigde maatregelen te nemen. Ook voor de minister en de ACM werd een deadline voor een besluit gesteld: 29 augustus 12:00. Het college schreef bij uitblijven van een beslissing genoodzaakt te zijn rechtsmiddelen aan te wenden. Het ministerie en de ACM lieten aan Energeia weten naar aanleiding van de brieven met de betrokken partijen in gesprek te zijn getreden. Niet veel later werd duidelijk dat de vereiste garantie door Vattenfall is verstrekt en het onderhoud aan de centrale doorgang kan vinden, daarmee lijken juridische stappen vanuit de gemeente Leiden voorlopig van de baan.

Toekomst van Leiding over Oost is onzeker

Sinds het Warmtebedrijf Rotterdam in 2006 werd opgericht om restwarmte uit de stad nuttig in te zetten, heeft de gemeente Rotterdam al meer dan €104 miljoen in het bedrijf gestoken. Verschillende projecten pakten verkeerd uit, zodat de gemeente steeds moest bijspringen om een faillissement te voorkomen. Momenteel neemt het bedrijf meer restwarmte af bij afvalverwerkingsbedrijf AVR dan het kwijt kan, wat leidt tot grote financiële verliezen. Met de Leiding over Oost hoopt de gemeente Rotterdam alsnog voor voldoende afzet te zorgen. Ook de provincie Zuid-Holland stapte in het plan en ziet in de leiding een belangrijk onderdeel van een te vormen Warmterotonde in de provincie. In februari werden investeringen van respectievelijk €118 miljoen en €137,5 miljoen goedgekeurd, maar door het huidige uitstel dreigen de kosten nog hoger op te lopen en is de toekomst van het project onzeker.