Wereldprimeur: zonne-expeditie in de Himalaya

In november 2013 heeft voor het eerst een 'groene' expeditie plaatsgevonden, waarbij in Nepal maaltijden zijn bereid met behulp van zonneovens in plaats van met kerosine, gas of hout als brandstof. Het betreft een initiatief van de Utrechtse ecoloog Maarten Olthof, die hiermee aantoont dat een trektocht in het hooggebergte geen aanslag op het milieu hoeft te vormen.

Voor het eerst in de geschiedenis hebben koks tijdens een expeditie de zon benut als energiebron voor een veldkeuken. Aan de expeditie is door twintig Nederlanders, een Zwitser en drie Amerikanen deelgenomen. Vanaf zonsopgang bundelde elk van de drie zonneovens de energie van de zon tot een stralingshaard, op het middaguur wel zo'n 250°C heet. Dragers monteerden dagelijks de parabolische schotels van aluminium en ijzer. Na gebruik door de keukenploeg vervoerden zij dit kookmaterieel de volgende ochtend al vóór zonsopgang naar het volgende kampement voor de bereiding van de eerstvolgende avondmaaltijd.

Organisator Olthof: "We zijn er trots op als eersten ter wereld solar cooking tijdens een expeditie te hebben gebruikt, zelfs tot op 4130 meter hoogte!" De Nepalese koks en hun ploeg toonden zich enthousiast over de nieuwe technologie. Olthof: "We hebben hun daarvoor nieuwe recepten en kookgewoontes moeten aanleren en de logistiek van de tocht moest ingrijpend worden aangepast." Circa 90 procent van alle maaltijden kon met zonne-energie worden bereid. Vanwege sluierbewolking was alleen in het hoogste kamp een eveneens milieuvriendelijke 'noodvoorziening' nodig: innovatieve lichtgewichtfornuisjes waarin een ventilatortje de verbranding van organische afvalbriketten tot hoge temperatuur aanjaagt.

Van de expeditieleden werd gevraagd af te zien van een gebakken ei bij het ontbijt en warme gerechten bij de lunch. Hun drinkwater werd niet zoals gebruikelijk gedesinfecteerd door het te koken, maar werd behandeld met jodium. Door dit soort maatregelen kon de totale kooktijd aanzienlijk worden gereduceerd.

De reis begon en eindigde bij het Vajra Eco Resort, het eerste 'groene' hotel in Nepal, gelegen op zo'n 1700 m hoogte en met een panoramisch uitzicht op Himalaya-bergreuzen in Tibet. Aan het eind van de expeditie is het hotel ceremonieel geopend; medio 2014 zal het complex volledig operationeel zijn. Bij de constructie werd gebruikgemaakt van milieuvriendelijke bouwmaterialen. Een deel van de accommodatie bestaat uit yurts, Mongoolse ronde tenten. Boven op het restaurantgebouw torent een vijftig vierkante meter grote parabolische zonneschotel, die de bedrijfskeuken van hitte voorziet. De elektriciteit komt van een nabijgelegen hydrocentrale. Het terrein omvat biologische moestuinen en een melkveehouderij voor eigen zuivelproducten. De mest van de stal gaat naar een biogasinstallatie, waarop ook de toiletten van het hotel zijn aangesloten. Het biogas wordt gebruikt om op te koken op dagen dat de zon niet schijnt.

Het energieconcept van dit ecohotel is deels ingegeven door de Vajra Academy, een 'groene' school in de Kathmandu-vallei met op het dak een zonnekeuken met tien paraboolschotels en opgericht door de stichting van Olthof. Dagelijks worden er honderden schoolmaaltijden met behulp van zonne-energie bereid.

Het thema van de succesvol verlopen 'groene expeditie' ligt op het grensvlak van ecologie en spiritualiteit. Het reisdoel ervan was Bhairab Kunda, een bergmeer op 4130 meter hoogte dat voornamelijk door boeddhistische en hindoeïstische pelgrims wordt bezocht. De expeditieleden hebben door 'sponsoring van hoogtemeters' Euro 25.000 bijeengebracht voor de aanschaf van twee elektrische bussen voor de school in Kathmandu.

De ecologische wereldprimeur was voor de Amerikaanse muziekgroep Solar Punch aanleiding naar de Himalaya af te reizen en de expeditie muzikaal te omlijsten. Tijdens hun concerten promoten deze musici zonne-energie, waarbij hun geluidsversterkers worden gevoed door stroom uit zonnepanelen. Hun documentaire over de expeditie zal in 2014 aan National Geographic worden aangeboden.
Eerder heeft Olthof met zijn organisatie Stichting Vajra 85.000 mensen in Nepalese vluchtelingenkampen aan de zonneoven gekregen voor hun dagelijkse bereiding van maaltijden - veiliger, schoner én goedkoper dan met brandstof. Dit zonneovenproject, het grootste ter wereld, betekende niet alleen een reductie in uitstoot van honderdduizenden tonnen kooldioxide, maar ook een aanzienlijke brandstofbesparing en zelfs stopzetting van illegale houtkap, waardoor in Oost-Nepal de ontbossing is teruggedrongen. Het succes ervan, benadrukt door de vluchtelingenorganisatie UNHCR, heeft hem geïnspireerd schone zonnetechnologie in te zetten voor een 'solaire' expeditie in Nepal.