Indicatieve magneetveldzones bovengrondse hoogspanningslijnen gewijzigd

Het RIVM heeft de Netkaart uit 2005 waarop de bovengrondse hoogspannings-lijnen in Nederland zijn weergegeven, geactualiseerd. De Netkaart is aangepast, omdat nu betere gegevens over het hoogspanningsnet beschikbaar zijn. Ook is het hoogspanningsnet op een aantal plaatsen veranderd, bijvoorbeeld doordat nieuwe hoogspanningslijnen zijn aangelegd of bestaande lijnen ondergronds zijn gebracht, verplaatst of afgebroken. De kaart is een hulpmiddel voor gemeenten bij de besluitvorming over de inrichting van de ruimte nabij bovengrondse hoogspanningslijnen.

De Netkaart geeft een indicatie van de breedte van de magneetveldzone langs de bovengrondse hoogspanningslijnen. Als binnen deze zone nieuwe bestemmingsplannen worden gemaakt, wordt aangeraden om voor die specifieke locatie de zone te bepalen. De Rijksoverheid adviseert om in deze ‘specifieke magneetveldzone’ vanwege het voorzorgsbeleid ‘zoveel als redelijkerwijs mogelijk’ te voorkomen dat kinderen langdurig blootstaan aan een jaargemiddelde magneetveldsterkte van meer dan 0,4 microtesla.

Netbeheerder TenneT heeft de gegevens, die nodig zijn om de specifieke magneetveldzone te kunnen berekenen, de afgelopen vijf jaar systematisch in een register vastgelegd. Daardoor zijn de gegevens over het elektriciteitstransport dat maximaal door de lijnen gaat, de locaties van de masten en de manier waarop de elektriciteitsdraden in de masten hangen nauwkeuriger, betrouwbaarder en navolgbaarder beschikbaar dan voorheen.

Door de nieuwe gegevens voor de hoogspanningslijnen zijn de indicatieve magneetveldzones van de meeste lijnen veranderd. Voor 62 procent van de lijnen is de zone smaller geworden, voor 30 procent is deze breder. Voor 8 procent van de lijnen is de zone hetzelfde gebleven. Door de veranderingen in de gegevens van TenneT kunnen ook de specifieke magneetveldzones anders zijn. Dit kan van belang zijn voor de besluiten over de inrichting van de ruimte nabij bovengrondse hoogspanningslijnen.

In de tweede helft van 2018 wordt het voorzorgbeleid door het ministerie van EZK – samen met de ministeries van IenW, BZK, gemeenten, provincies en netbeheerders – geëvalueerd. Tijdens deze evaluatie wordt bekeken hoe het huidige voorzorgbeleid in de uitvoeringspraktijk doorwerkt. De evaluatie kan leiden tot wijzigingen in het voorzorgbeleid en als gevolg daarvan ook in wijziging van instrumenten zoals de Netkaart van het RIVM met indicatieve magneetveldzones.

Lauwersoog krijgt schepen op waterstof

Ondernemers in de haven van Lauwersoog gaan waterstof gebruiken voor de aandrijving van hun schepen. Het gaat om een proef met onder meer rondvaartboten, garnalenkotters en charterschepen. Het is de bedoeling dat de hele scheepsvloot van Lauwersoog uiteindelijk fossielvrij wordt. De provincie draagt een halve ton subsidie bij aan de proef, die in 2019 van start gaat.

Dit jaar wordt bekeken op welke manier er binnen de scheepvaartsector gebruik gemaakt kan worden van waterstof in en om de Wadden. Het project past in het Programma Lauwersoog. Hierbij werkt de provincie samen met de gemeente De Marne, ondernemers en vissers, om van Lauwersoog een duurzame, toekomstbestendige haven te maken, aantrekkelijk voor toeristen. De ondernemers hebben een samenwerkingsovereenkomst getekend voor een onderzoek dat in de tweede helft van dit jaar wordt uitgevoerd.

De deelnemende ondernemers zijn onderdeel van de coalitie Duurzame Haven Lauwersoog. Een coalitie waarbij ondernemers, gebruikers van de haven en organisaties die belang hebben bij een duurzame Waddenzeehaven, samenwerken. Op 7 juli vond het startsein voor het project plaats, waarbij symbolisch een miniatuurschip op waterstof te water werd gelaten.

Greener bestelt mobiele energieopslagsystemen van Alfen

Greener, een duurzame energieleverancier voor evenementen en off-grid situaties, bestelt acht nieuwe mobiele energieopslagsystemen van Alfen, specialist in energieoplossingen. De mobiele opslagsystemen zullen in heel Europa worden ingezet om een schoon alternatief te bieden voor de inzet van tijdelijke dieselgeneratoren, bijvoorbeeld op festivals.

Het eerste geleverde opslagsysteem heeft het 'Welcome to The Village' festival in Leeuwarden van schone batterij-energie voorzien. Welkom to The Village is naar eigen zeggen één van de groenste festivals ter wereld.

Eerder dit jaar voorzag Greener al verschillende evenementen en festivals van groene stroom op basis van het opslagsysteem van Alfen, zoals Awakenings Easter Special in Amsterdam, Awakenings Festival in Spaarnwoude en MadNes op Ameland. Vorige week hebben Greener en Alfen samen een wereldrecord gevestigd met het simultaan laden van elektrische voertuigen bij 's werelds grootste parade van duurzame voertuigen in Leeuwarden. Samen leverden ze elektriciteit voor 's werelds eerste volledig mobiele en off-grid EV-laadplein.

Hoog Dalem 2.0 huishoudens verkopen energie aan buren

Stedin, ABB b.v. en Enervalis starten eind deze zomer een pilot om lokaal energie te verhandelen. De partijen hebben deze week hiertoe een samenwerkingsovereenkomst getekend. De pilot, waar 14 huishoudens aan meedoen, maakt het voor hen mogelijk om zelf energie op te wekken én te verkopen aan de eigen buurtbewoners. De pilot wordt uitgevoerd in Hoog Dalem, de Gorinchemse wijk waar Stedin, Enervalis en ABB eerder met succes pilots uitvoerde met energiesystemen van de toekomst. Vandaar de projectnaam Hoog Dalem 2.0.

Voor de pilot in Hoog Dalem vinden nu de eerste voorbereidingen plaats. Om dit mogelijk te maken wordt er samengewerkt met diverse partijen. ABB levert de benodigde apparatuur om de lokale energiemarkt op te zetten. De huishoudens verhandelen hun energie via de EWF Blockchain waar alle transacties worden geregistreerd. Enervalis levert het slimme besturingssysteem voor de bewoners, maakt de Blockchain koppeling en creëert de transacties.

David Peters, CTO van Stedin: "Met deze pilot spelen we in op de veranderende behoefte van klanten en marktpartijen en gaan we onderzoeken of deze vorm van een lokale markt een geschikt alternatief is voor de huidige salderingsregeling. Wij denken dat blockchaintechnologie een belangrijke rol in de toekomst speelt en we willen kennis en ervaring opdoen om dit in de eigen organisatie toe te passen."

Het begon allemaal met een white paper, waarin Stedin met Energy21 de blauwdruk legde voor dit systeem. Peters: "Daar zijn we vervolgens klanten en dienstverlenende partijen bij gaan zoeken. Het unieke van dit project is dan ook dat er zoveel partijen en systemen samenkomen om het energiesysteem van de toekomst te testen."

Stedin is sinds de oprichting lid van EWF dat is opgericht door het Amerikaanse Rocky Mountains Institute en start-up bedrijf Grid Singularity. Met het principe van blockchain wordt een efficiëntere energie-uitwisseling tussen energieverbruikers en duurzame energieopwekkers mogelijk gemaakt. EWF werkt aan de ontwikkeling van een open-source IT-infrastructuur voor de energiesector en richt zich op het analyseren van ‘use cases’ (gebruikssituaties) zoals Hoog Dalem 2.0.

Toon aansturen via spraak met Google Assistent

Zonder op te staan van de bank de verwarming een graad hoger of lager zetten? Door de samenwerking tussen Toon en Google Assistent is dat vanaf nu mogelijk. Naast de temperatuur regelen kan je ook al pratend je meterstanden aan Eneco doorgeven.

Een dezer dagen werd de Nederlandstalige variant van Google Assistent gelanceerd. Eneco ontwikkelde hiervoor als launching partner een toepassing waardoor je onder andere met Toon kunt praten. De verwarming zet je voortaan simpelweg een graad lager met woorden als: ‘Oké Google, zet mijn Toon een graadje lager’ en ook de meterstanden geef je gemakkelijk door met spraaktechnologie.

Ook Essent heeft toepassingen voor Google Assistent ontwikkeld. Naast inzicht in energieverbruik kunnen Essent klanten met zonnepanelen de Assistent via spraak vragen wat de opbrengst van hun zonnepanelen is en of het termijnbedrag nog voldoet. In de toekomst is de Google Assistent een adviseur die proactief helpt bij alle energie gerelateerde zaken.

Essent deed de eerste ervaringen op tijdens Google Codelab, een tweedaags evenement van Google, waaraan diverse bedrijven deelnamen om kennis te maken met de mogelijkheden van de Google Assistent. Tijdens dit evenement werden de eerste concepten ontwikkeld en ervaringen uitgewisseld met andere bedrijven. Naar aanleiding van het Google Codelab besloot Essent om de concepten ook daadwerkelijk toe te passen in haar Thuis app.

Alliander verwacht forse toename van het werk aan energienetten

Alliander heeft in de eerste helft van 2018 een resultaat na belastingen van 227 miljoen euro gerealiseerd. Dit is een stijging van 134 miljoen ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar (2017: € 93 miljoen). Deze stijging is voornamelijk het gevolg van een eenmalige boekwinst van 106 miljoen op de verkoop van dochterbedrijf Allego.

Door de groeiende economie en de energietransitie neemt de vraag naar aansluitingen en bijbehorende netverzwaringen fors toe. Het is een grote uitdaging om al dit werk te realiseren de komende jaren.

Deze maand zijn de contouren zichtbaar geworden van de klimaatafspraken om in Nederland te komen tot een CO2 reductie van 49 procent in 2030. Hierdoor gaat de energievoorziening ingrijpend veranderen. De verwachte toename van zonneweides, windparken, elektrische auto’s en warmtepompen zal vragen om forse aanpassingen aan de elektriciteitsnetten. Alliander probeert met technische innovaties en nieuwe marktmodellen de netinvesteringen te beperken.

Alliander is met steeds meer gemeenten en woningcorporaties in gesprek om met kennis en tools te helpen bij de wijk-voor-wijk aanpak om van het aardgas af te gaan en te kijken naar alternatieve manieren om huizen te verwarmen.

De groeiende vraag naar nieuwe en zwaardere aansluitingen door klanten en de werkzaamheden als gevolg van de energietransitie zorgen ervoor dat de investeringen verder zullen toenemen. In het eerste halfjaar is 302 miljoen (2017: 246 miljoen) geïnvesteerd in de vervanging en uitbreiding van de energienetten.

Mark Zaal (Energiebespaarders): 'Wij helpen woning verduurzamen'

Iedereen weet dat energiebesparen zinvol is. Het scheelt in je portemonnee en het is goed voor het milieu. Maar weten dat iets zinvol is en er ook daadwerkelijk mee aan de gang gaan zijn twee verschillende dingen. Energiebespaarders helpt woningeigenaren bij het verduurzamingstraject van hun huis. “Wij hebben een platform. Aan de ene kant ontzorgen wij de woningeigenaar en aan de andere kant ontzorgen wij ook de installateur”, aldus founder Mark Zaal.

ProRail: In juli 2018 al meer zonne-energie opgewekt dan in heel 2017

ProRail heeft de ambitie om, wat betreft duurzame energie, in 2030 volledig CO2-neutraal te zijn. We hebben hier een mooie stap in gezet. Gedurende het eerste half jaar van 2018 heeft ProRail al meer zonne-energie opgewekt dan in heel 2017.

Station Eindhoven is koploper qua opbrengst van zonne-energie en heeft nu al net zoveel elektriciteit opgewekt als 90 huishoudens in een jaar verbruiken

In 2017 is er 490.000 kWh opgewekt op bouwwerken van ProRail. Dit staat gelijk aan een elektriciteitsverbruik van 150 huishoudens. In het eerste jaar van 2018 is er al 535.000 kWh opgewekt, wat gelijk staat aan het verbruik van maarliefst 162 huishoudens. Een flinke toename, maar dit zal in de toekomst nog verder moeten stijgen.

Op 22 december 2017 zijn op de stationskap van station Eindhoven 1911 zonnepanelen in gebruik genomen. Er zijn ook 9 omvormers geplaatst. De verwachte jaaropbrengst van de installatie is 450.000 kWh. Dit komt neer op een gemiddeld elektriciteitsverbruik van 136 huishoudens. Door de ingebruikname van deze zonnepanelen maakt ProRail een flinke sprong in het opwekken van groene energie om uiteindelijke 'elektriciteitsneutraal' te zijn in 2030.

In 2030 willen wekt ProRail de elektriciteit die het nodig heeft zelf op. Dan is er het grootste zonnedak van Nederland, met zonnepanelen op alle (geschikte) stationsdaken en overkappingen. Daarnaast onderzoeken we of we met zonnepanelen op of geïntregeerd in geluidsschermen langs het spoor energie kunnen opwekken.

TenneT contracteert Petrofac voor platformen Net op Zee

Door middel van een Europese aanbestedingsprocedure heeft TenneT Petrofac gecontracteerd voor de bouw van het offshore transformatorstation (platform) Hollandse Kust (zuid) Alpha. Petrofac is ook de beoogde partij voor TenneT's volgende offshore project, het platform voor HKZ Beta. 

Het gaat hier om de derde en vierde grote netaansluitingen voor wind op zee in Nederland volgend uit het nationale Energieakkoord.

Petrofac gaat aan de slag met de engineering,  constructie, transport, installatie, aansluiting en het testen van het offshore transformatorstation. 

HKZ Alpha met een aansluitcapaciteit van 700 MW (megawatt) voor windparken op zee moet gereed zijn in 2021, HKZ Beta (700 MW) in 2022. TenneT is verantwoordelijk voor het net op zee in Nederland en ontwikkelt als bijdrage aan het Energieakkoord tot en met 2023 minstens 3.500 MW aan offshore aansluitingen in een gestandaardiseerd concept van 700 MW per aansluiting. Het tenderproces voor kabels en platforms voor het project Hollandse Kust (noord) start aan het einde van 2018. Van 2024 tot en met 2030 zal, volgens de nieuwe Routekaart voor Wind op Zee, naar verwachting nog eens 7.000 MW aan offshore windvermogen worden gebouwd en aangesloten op het net.

Alliander wijzigt namen en beeldmerken van Liandon en Alliander DGO

Alliander gaat de namen Liandon en Alliander Duurzame Gebiedsontwikkeling (DGO) namen en beeldmerken niet langer gebruiken. Volgens toezichthouder ACM lijken ze sterk op de naam en het beeldmerk van netbeheerder Liander.

Hierdoor zouden Liandon en Alliander DGO mogelijk kunnen profiteren van de naamsbekendheid die netbeheerder Liander vanwege zijn wettelijke taak al heeft. Daarnaast zouden consumenten en bedrijven de indruk kunnen krijgen dat zij monopoliediensten afnemen van Liandon of Alliander DGO, terwijl dit niet het geval is. Dit resulteert volgens de ACM in een probleem voor de marktwerking, en dat is in strijd met wet- en regelgeving.

Alliander heeft namens Liander aan de ACM toegezegd dat de bedrijfsonderdelen Liandon en Alliander Duurzame Gebiedsontwikkeling zich in 2018 in de namen en beeldmerken volledig gaan onderscheiden van regionale netbeheerder Liander.

Nuon Solar Team onthult ’s werelds slimste zonneauto op ‘Zuid-Afrikaanse’ safari

Het Nuon Solar Team van de TU Delft presenteerde woensdag de Nuna9S, de nieuwe intelligente zonneauto die komende september deelneemt aan de Sasol Solar Challenge in Zuid-Afrika. In Safaripark Beekse Bergen testte het team een speciaal ontwikkelde eigen radar waarmee de zonnewagen zich aan kan passen aan de zeer verschillende omstandigheden waarmee zij in Zuid-Afrika te maken krijgt. Deze radar werd door Jan Terlouw ingebouwd in de Nuna9S.
Wie Zuid-Afrika zegt, zegt immers niet alleen gebergte en valleien, grasland en woestijn, moderne snelwegen en stoffige, onverharde wegen, maar ook wilde dieren.

Door al deze verschillende condities staat de Nuna9S voor grote uitdagingen. Om die het hoofd te bieden, werkten de studenten afgelopen maanden aan 's werelds slimste zonneauto, Nuna9S. Door een innovatieve radar past de auto zijn rijgedrag aan zijn omgeving aan om zo veilig en duurzaam mogelijk te rijden. Het herkennen van auto's, motorrijders en hellingen is al uitgebreid getest. Ook kan Nuna9S door middel van routedata vooruitkijken naar heuvels op de route en haar vermogen en snelheid daarop aanpassen. Zo kan deze intelligente zonneauto van de TU Delft zo energiezuinig mogelijk door de Zuid-Afrikaanse berglandschappen rijden.

Voordat de studenten van de TU Delft hun innovatie inbouwen in de nieuwste zonneauto Nuna9S, wordt zij eerst zorgvuldig getest op een van hun voorgaande Nuna's.

Als laatste check testten de studenten in Beekse Bergen hoe hun radar reageert op de dieren die ze in het Afrikaanse land kunnen tegenkomen. Na deze finale test kon dit laatste en belangrijkste onderdeel van Nuna9S worden ingebouwd en is de auto klaar voor vertrek naar Zuid-Afrika.

Flexibele zonnecellen in de vangrail

Voor het eerst ter wereld zijn er zonnecellen aangebracht op een vangrail. Het gaat om een stuk van 72 meter op een vangrail naast de provinciale weg N194 bij Heerhugowaard. Het is een proef met flexibele folie met zonnecellen. Onderzocht wordt of op een veilige en duurzame manier energie kan worden opgewekt voor wegverlichting en matrixborden, of voor levering aan het elektriciteitsnet. De proef duurt een jaar.

Zonnecellen kunnen naast de bekende zonnepanelen ook ingebouwd worden in flexibele folies. Deze technologie is volop in ontwikkeling en het rendement wordt steeds beter. Gedeputeerde Elisabeth Post (Mobiliteit): “Ik ben enorm trots dat wij in Noord-Holland de primeur hebben. Zonnecellen op en langs onze wegen vergroten de mogelijkheden om op nieuwe plaatsen zonne-energie op te wekken, lokaal te gebruiken en beschikbare ruimte slim te benutten.

Onlangs werd de flexibele folie met zonnecellen aangebracht in de dubbele vangrail naast de provinciale weg N194 bij Heerhugowaard. Er zijn in deze proefopstelling twee soorten folies gebruikt om de resultaten te vergelijken: met een breedte van 37 cm en 50 cm. Eind juli volgt installatie van de elektrische apparatuur en het trekken van de kabels.

Vorig jaar is ervaring opgedaan met een kleine pilot-opstelling. Dit gaf vertrouwen om de proef bij de N194, onderdeel van project N23 Westfrisiaweg, te bouwen. Nu is het wachten op de eerste resultaten: is en blijft er een goede elektriciteitsproductie? Blijft de folie goed functioneren langs een weg in alle seizoenen? Kunnen we de energie goed verzamelen en transporteren, ook als er bijvoorbeeld een onderdeel uitvalt? Om op deze en andere vragen antwoord te geven, is er apparatuur geplaatst die veel data verzamelt van de pilot en die doorstuurt voor analyse.

Of de proef met zonnecellen op de vangrail succesvol is, wordt najaar 2019 bekend. De volgende stap is dan om een onderzoek te doen op grotere schaal, langs verschillende soorten wegen.

Het is bekend dat flexibele folies met zonnecellen bruikbaar zijn voor elektriciteitsproductie. Het rendement is iets minder dan van de bekende zonnepanelen. De toepassingsmogelijkheden zijn veel groter en de prestaties verbeteren snel dankzij nieuwe ontwikkelingen in materialen. De partners werken aan verschillende projecten om flexibele folies op allerlei plaatsen toe te passen. Ook wordt er gewerkt aan verbeterde productietechnieken en aan nieuwe technologieën met een hogere efficiency, waardoor zonne-energie goedkoper zal worden.

Het project wordt uitgevoerd door de provincie Noord-Holland, TNO, Solliance Solar Research, Heijmans, Femtogrid, Hogeschool van Amsterdam en wordt gesubsidieerd door de iDEEGO (innovatie Duurzame Energie en Energiebesparing Gebouwde Omgeving) regeling van de topsector Energie, gefaciliteerd door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO).

Tentoonstelling ‘Noord–Holland opgewekt!’ nu te zien in Zorgvrij

Welk beeld heb jij eigenlijk als het over energie gaat? Om deze vraag bij jongeren tot de verbeelding te laten spreken, heeft de provincie Noord-Holland in samenwerking met het Noord-Hollands Archief de tentoonstelling ‘Noord-Holland opgewekt! Energie van vroeger en voor later’ gemaakt.

Deze interactieve tentoonstelling laat zien welke veranderingen het landschap heeft doorgemaakt door het opwekken van energie en wat voor gevolgen dat heeft voor de toekomst. De tentoonstelling, waarbij de collectie Provinciale Atlas Noord-Holland centraal staat, is de hele zomer te zien in een van de stallen van boerderij Zorgvrij in Spaarnwoude.

Al eeuwenlang wekken we energie op en verandert daardoor het landschap. Deze tentoonstelling laat zien waar het allemaal begon, met turf en hout, fossiele brandstoffen als steenkool, aardolie en (aard)gas, oer-Hollandse molens en gemalen. En hoe deze het landschap hebben veranderd. De tentoonstelling eindigt met een blik op de huidige en toekomstige energiebronnen, waaronder wind, water en zon. De tentoonstelling zet de bezoekers aan het denken.

De provincie Noord-Holland streeft naar klimaatneutrale energievoorziening in 2050. Daarom is de stap van energie uit fossiele brandstoffen naar energie uit hernieuwbare bronnen nodig. Hoe kunnen we er samen voor zorgen dat er in 2050 genoeg energie is om huizen te verwarmen en te verlichten? Of om naar school of werk te gaan? Of om voedsel te verbouwen of te importeren? Wat vind jij van de veranderingen van het Noord-Hollandse landschap? Aan de hand van deze tentoonstelling leer je wat voor veranderingen er op het gebied van energie in onze geschiedenis zijn geweest. En welke uitdagingen er voor ons liggen. Aan de hand van een viertal blokken bepaal je als bezoeker zelf wat de beste balans van energie wordt richting het jaar 2050. Ontdek hoe lang het duurt om je telefoon op te laden met turf, wind, water of zon.

Onderzoek naar brand transformatorhuisje ProRail gestart

Liander, de gemeente Hilversum, ProRail en de Veiligheidsregio Gooi en Vechtstreek hebben de brand in het transformatorhuis van ProRail op 14 juli besproken. Eerste conclusie: een fout in het schakelsysteem zorgde ervoor dat een deel van de stroom op de bovenleiding om de treinen te laten rijden nog in het transformatorhuis aanwezig was.

In tegenstelling tot eerdere berichten in de media heeft Liander de hoogspanningsaansluiting op tijd spanningsloos gemaakt. Tijdens werkzaamheden door een onderaannemer van ProRail ontstond op 14 juli brand in een transformatorhuisje van ProRail. Om te kunnen blussen verzocht de brandweer ProRail en Liander hun installaties spanningsloos te maken. Zowel ProRail als Liander hebben deze handeling bevestigd aan de brandweer.

Tijdens de bluswerkzaamheden bleek er nog hoge spanning in het transformatorhuis te zijn. Hierdoor ontstond een gevaarlijke situatie. Door het blussen op tijd te stoppen hebben ze persoonlijk letsel kunnen voorkomen. We betreuren het dat de brandweermannen gevaar hebben gelopen. Dat iedereen veilig thuis komt vinden we belangrijk. Niets anders dan respect voor de brandweermannen die in dit soort gevaarlijke situaties naar een stap naar voren doen waar anderen toekijken.

Op 17 juli informeerde burgermeester Broertjes per brief de gemeenteraad. In de brief schreef hij dat Liander via de meldkamer terugkoppelde dat ze op afstand het transformatorhuis spanningsloos hebben gemaakt en dat tijdens het blussen bleek dat er nog (hoog)spanning op het huisje stond.

In het overleg van 20 juli, dat door burgermeester Broertjes was geïnitieerd, spraken Liander, ProRail en de Veiligheidsregio af samen onderzoek te doen.  Ze vinden dat de brandweer terecht heeft gewacht met verder blussen tot de bevestiging dat er geen spanning meer op het transformatorhuisje stond.

Jouw Energie Moment 2.0 trekt conclusies over flexibele tarieven

Proefproject JEM 2.0 laat zien dat het niet eenvoudig is om business modellen die voor iedereen iets opleveren met flexibele tarieven voor huishoudens te realiseren. Het is een flinke puzzel om te komen tot afstemming tussen verschillende (markt)partijen, technische systemen goed in te richten en daarmee een interessant product voor consumenten te maken.

Doordat huishoudens steeds meer zelf energie gaan produceren, er meer elektrische auto’s en warmtepompen komen, kunnen er steeds hogere pieken op het elektriciteitsnet ontstaan. Om de piekbelasting van het elektriciteitsnetwerk te minimaliseren, moeten we manieren vinden om het verbruik van huishoudens zo te veranderen dat de netbelasting zo veel mogelijk wordt verdeeld over de dag. Met flexibele tarieven kunnen huishoudens worden aangespoord om zoveel mogelijk hun verbruik te verplaatsen naar goedkope momenten (met lage netbelasting).

JEM 2.0 toetste flexibele tarieven in combinatie met opslag in de praktijk bij 93 huishoudens
Tijdens de eerste fase van Jouw Energie Moment (JEM) bleek dat huishoudens best bereid zijn om hun energievraag aan te passen als ze daarbij geholpen worden met informatie en automatische aansturing van apparatuur. De uitdaging was nog om dat binnen een rendabel en opschaalbaar business model te doen.

Dat is in vervolgproject JEM 2.0 onderzocht. Het aanbod voor de deelnemers werd aangepast: ze kregen een nieuwe app om inzicht te krijgen in hun verbruik en in de tarieven. Bij 39 van de 93 deelnemers werden een (speciaal geïnstalleerde) thuisbatterij en de warmtepomp automatisch aan- en uitgezet. Dat regelde het systeem (ontwikkeld door JEM) voor de huishoudens Verder is er een nieuw factureringssysteem ontwikkeld en zijn de wettelijke kaders voor flexibiliseren van de tarieven verkend.

Tijdens de pilot bleek dat de focus op financieel voordeel niet voor iedereen interessant was om actief met de pilot betrokken te worden. Duurzaamheid is inmiddels ook een belangrijke drijfveer en het financiële voordeel lijkt beperkt. Veel mensen bleken voorkeur te hebben voor een display in de woonkamer in plaats van een app. Door de app moesten de deelnemers naar eigen zeggen te veel moeite doen om de stand van het energietarief te bekijken. Daarnaast was het door de app minder makkelijk voor huisgenoten om mee te doen.

In deze proef was het lastig om op basis van de verzamelde data een duidelijke conclusie trekken of dit business model werkt. Wel vonden we dat de geautomatiseerde inzet van batterijen zowel hoge pieken kan helpen voorkomen, maar in een enkel geval ook verergeren. Als ze wat goedkoper zijn, is dus te verwachten dat batterijen een rol gaan spelen bij het voorkomen van piekbelasting. Voor de netbeheerder is het van belang om in de gaten te houden, en mogelijk invloed te hebben op, hoe batterijen in het laagspanningsnet aangestuurd gaan worden zodat er geen onbedoelde pieken in energieverbruik ontstaan.

Enexis was voor het JEM 2.0 project de projectleider, het onderzoek begeleid, heeft privacy issues uitgezocht, wet- en regelgeving bekeken, en nog meer. Om de systemen te kunnen bouwen en het onderzoek te kunnen uitvoeren werkten Enexis Netbeheer en Enpuls samen met een aantal bedrijven en universiteiten. Het project is gedeeltelijk gefinancierd uit een subsidieprogramma van de Nederlandse overheid. De leringen uit het project worden nu meegenomen in andere interne projecten en gedeeld met stakeholders uit de energiesector.

Met pilots zoals JEM 2.0 doen we onderzoek naar de impact van de energietransitie op ons net en naar oplossingsrichtingen om ook in de toekomst ons net betaalbaar en betrouwbaar te houden. Voor Enexis Groep is het de uitdaging om uit te vinden welke veranderingen in verbruik er van consumenten nodig zijn om netwerkproblemen te voorkomen en welke producten en diensten hen daar het beste voor kunnen motiveren.

Regio Groningen adviseert minister Wiebes over komend gasjaar

Overheden in de regio Groningen vinden dat er een plan B moet liggen als de afbouw van de gaswinning vertraging oploopt. Verder moeten de afspraken rondom de versterking en aansprakelijkheid snel concreet worden. Daarnaast wil de regio ook aandacht voor de impact op sociale veiligheid, gezondheid, maatschappelijke onrust en economie.  

Met de ingezette lijn om de gaswinning zo snel mogelijk terug te brengen naar nul, dient de minister van EZK nog wel een aantal onzekerheden weg te nemen. Zoals rond de snelheid van de afbouw van de gaswinning en het aantal gebouwen dat versterkt moet worden. Met de afbouw van de gaswinning wordt de oorzaak van de aardbevingen aangepakt. 

In de nog in 2018 aan te passen Mijnbouwwet wordt de regio om advies gevraagd. De regio wordt jaarlijks door de minister van EZK betrokken bij het vaststellen van de hoogte van de gaswinning in het betreffende jaar.

Op 18 augustus publiceert de minister op www.overheid.nl het zogeheten ontwerp-instemmingsbesluit. Van 19 augustus tot 28 september kunnen instanties en inwoners hierop reageren door een zienswijze in te dienen. Op 15 november publiceert de minister het definitieve instemmingsbesluit. Na 15 november kan er beroep ingesteld worden bij de Raad van State.

Het advies aan Wiebes is opgesteld door de provincie, de gemeenten Appingedam, Bedum, De Marne, Delfzijl, Eemsmond, Groningen, Grootegast, Haren, Leek, Loppersum, Marum, Midden-Groningen, Oldambt, Pekela,  Stadskanaal, Ten Boer, Veendam, Westerwolde, Winsum en Zuidhorn, de Veiligheidsregio Groningen en de waterschappen Noorderzijlvest en Hunze en Aa's.

Nagele dient innovatief energieconcept in voor programma aardgasvrije wijken

Het dorp Nagele in de gemeente Noordoostpolder gaat vijfhonderd woningen op een innovatieve wijze aardgasvrij maken. Daarvoor heeft de gemeente subsidie aangevraagd bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in het kader van de stimuleringsregeling ‘proeftuinen aardgasvrije wijken’.  Het plan komt voort uit een initiatief van Coöperatie Energiek Nagele om een aardgasloze en duurzame energievoorziening in het dorp te realiseren. De sterke bottom-up benadering resulteerde in een uniek energieconcept en kan rekenen op een breed draagvlak onder de bewoners.

In het regeerakkoord en het Interbestuurlijk Programma is afgesproken dat voor het eind van deze kabinetsperiode 30.000 tot 50.000 bestaande woningen per jaar aardgasvrij worden gemaakt. Om dit mogelijk te maken heeft het Rijk € 85 miljoen beschikbaar gesteld voor gemeenten die in 2018 al kunnen starten met een proeftuin voor het aardgasvrij maken van bestaande wijken.

In de jaren ’50 was Nagele het modernste dorp van Europa, ontworpen door de beroemdste architecten van die tijd zoals Rietveld, Van Eyck, Ruys en Bakema. Om het innovatieve en experimentele karakter van Nagele nieuw leven in te blazen, heeft de Coöperatie Energiek Nagele een landelijke prijsvraag uitgeschreven om te komen tot vernieuwende en inspirerende oplossingen op het gebied van duurzame energie. Vanwege de rijksmonumentale status van het dorp zijn de mogelijkheden voor verregaande isolatie van de woningen geen optie. De kernoplossing werd gevonden in het opwekken van warmte op de daken van de woningen voor directe verwarming en warmwatervoorziening. De overtollige warmteproductie in de zomer wordt opgeslagen in een centrale seizoensberging van waaruit tijdens de winterperiode de opgeslagen warmte weer wordt onttrokken. De dimensionering van de warmteopwekking op de woningen en de energieopslag worden optimaal afgestemd op de mate waarin de afzonderlijke woningen geïsoleerd kunnen worden. Met dit innovatieve energieconcept kan het dorp binnen 10 jaar gefaseerd van het aardgas af.

Bij ‘gebruikelijke’ aardgasloze oplossingen, zoals grootschalige toepassingen van warmtepompen en zonnepanelen, is er sprake van seizoens-onbalans tussen energievraag en -aanbod waardoor het elektriciteitsnet kritisch wordt belast en verzwaard moet worden. Het grote voordeel van de collectieve hoge temperatuur seizoensberging is dat de energieproductie en het -verbruik in balans is, waardoor er géén netverzwaring nodig is. De zon is de warmtebron voor het systeem en gaat oneindig door, de ultieme duurzame oplossing dus.

Uiterlijk 1 oktober wordt bekend of de gemeente Noordoostpolder de subsidie toegewezen krijgt.

Studenten HU werken mee aan hergebruik windmolens

Windenergie heeft de toekomst. Hoe meer windmolens, hoe beter, zou je zeggen. Alleen hebben windmolens een beperkte levenstijd. Wat doe je met afgeschreven exemplaren? “Tot 2028 gaat de helft van de windmolens in de Flevopolder tegen de vlakte. Niemand weet wat er met het afval moet gebeuren.” Studenten technische bedrijfskunde hielpen een externe opdrachtgever om tot een duurzame oplossing te komen.

Ondernemer Sebastiaan Verheijen van EES (Extreme Eco Solutions) dacht er tien jaar geleden al over na. “Je ziet soms bladen van windmolens terug als speeltoestellen. Een leuk idee maar een duurzame oplossing is het niet. Het probleem is dat de bladen gemaakt zijn van samengesteld materiaal of ‘composiet’. Je kan het alleen bij een zeer hoge temperatuur verbranden. Grote afvalverwerkers hebben daarom geen belangstelling voor composiet.” Vermalen (‘shredden’) en hergebruiken kan wel. “Een beetje hars erbij en je kan het materiaal in een mal gieten voor stoeptegels, grafstenen, wasbakken.” Verheijen zag een eindeloze hoeveelheid mogelijkheden voor zich. Investeerders had hij ook al op het oog. Maar hij vroeg zich af hoe hij het bedrijfsproces optimaal zou kunnen inrichten. Via Het Groene Brein, een netwerk van wetenschappers, kwam hij terecht bij Hogeschool Utrecht (HU).

In eerste instantie ging het vooral om een bedrijfseconomisch en logistiek vraagstuk. Ga je bladen van windmolens ter plekke verwerken of richt je ergens een centrale verwerkingsplaats in? Met die vraag gingen studenten technische bedrijfskunde aan de slag. Hun project was een van twintig multidisciplinaire Quest-projecten voor derdejaars studenten van de HU. Docent en begeleider Dré Struijk had voor hen het handboek ‘Oplossen van problemen in organisaties’ uit de kast getrokken. “Hoe pak je een probleem aan en hoe los je het op”, vat hij het samen. “Niets mooiers om dan aan een echt vraagstuk te werken.” Een actueel onderwerp bovendien. “Niet alleen komen er steeds meer windmolens, er worden er ook steeds meer afgeschreven.”

Algauw werd wet- en regelgeving een essentieel onderdeel van het project. “Je mag niet zomaar overal shredden”, zegt student Sude Hoogenveen. “Wet- en regelgeving was veel belangrijker dan we in het begin dachten. EES moet aan zóveel regels voldoen. Voor elke plek is onderzoek nodig en dat kost al gauw €15.000. Is dat wel rendabel?” De studenten verzamelden relevante informatie over vergunningen en meldplicht en gaven deze door aan de ondernemer. Ze becijferden dat het zinvol is om ter plekke een shredder te plaatsen als daar acht of meer windmolens tegen de vlakte gaan. Voor ondernemer Sebastiaan Verheijen was dat zeer nuttige informatie. De samenwerking met de groep studenten beviel hem goed. De achtergrond van de docent werkte ook mee: ‘Dré is een zij-instromer die zelf ondernemer is geweest en weet hoe de wereld in elkaar zit.”

Hoe nu verder? Een van de plannen is om composiet te hergebruiken op de plek waar het vandaan komt. Verheijen: “Het zou prachtig zijn als je de paden tussen de windmolens van hergebruikt materiaal zou kunnen maken.” In de Flevopolder kunnen ze zijn ideeën de komende jaren goed gebruiken. En de studenten van de HU helpen graag mee.

Marc Gauw nieuwe kwartiermaker restwarmte Dutch Data Center Association

De Dutch Data Center Association (DDA) heeft internet-veteraan Marc Gauw (58) benoemd als haar nieuwe kwartiermaker ter stimulering van het gebruik van datacenter restwarmte als nieuwe warmtebron voor Nederlandse huizen en bedrijven.

Vorig jaar maakte DDA al publiek dat de Nederlandse datacenter sector zijn restwarmte gratis wil aanbieden aan de samenleving om zo een stevige bijdrage te leveren aan de energietransitie. Sindsdien zijn er veel plannen omtrent datacenter restwarmte gemaakt, waarvan meerdere inmiddels in uitvoering. Met de komst van het Klimaatakkoord deze maand wil de sector de inspanningen in een stroomversnelling brengen door bestaande projecten te versterken en verdere initiatieven te initiëren.

Met het oog hierop zal Gauw zich in zijn nieuwe rol als kwartiermaker focussen op het bij elkaar brengen van relevante partijen, het delen van bruikbare kennis en informatie en waar nodig ondersteuning bieden vanuit de datacentersector. Hij brengt ruim 20 jaar ervaring in de internet- en datacentersector met zich mee, met o.a. management en bestuursposities bij AMS-IX, NL-ix, DINL en NLnet.

Leek verkoop grond voor zonnepark

De gemeente Leek (Groningen) verkoopt een stuk grond van tien hectare aan zonneparkbedrijf Ecorus. Op het stuk land aan de A7 moet een zonnepark komen.

Het 'Zonnepark Leeksterveld fase 2' komt langs de A7 te liggen. Het park moet stroom opwekken voor ongeveer 2300 huishoudens. De aanleg begint volgend jaar.

Leeksterveld fase 2 is volgens RTV Noord onderdeel van een groter project. Er ligt al een bedrijventerrein langs de snelweg.

VEH: Helft geldvertrekkers frustreert energiebesparing

Huizenkopers krijgen bij een kwart van de geldverstrekkers ‘nee’ te horen als ze de wettelijk toegestane 106% willen lenen om hun nieuwe woning energiezuiniger te maken. Een kleine 30% wil hun klanten wel meer lenen voor verduurzaming van hun woning, maar berekenen daarvoor een renteopslag over het hele hypotheekbedrag die kan oplopen tot meer dan een half procent.

Vereniging Eigen Huis roept banken en andere geldverstrekkers op om kopers te helpen bij de verduurzaming van hun nieuwe huis,zonder daarvoor drempels op te werpen. Straffen met een hogere rente hoort daar zeker niet bij. De vereniging schrijft hierover een brief aan minister Ollongren.

Bij het afsluiten van een hypotheek kan een koper sinds 2013 maximaal 106% van de woningwaarde lenen om zijn nieuwe huis energiezuinig te maken. Vereniging Eigen Huis onderzocht deze mogelijkheid bij 31 geldverstrekkers. Maar liefst acht daarvan doen hier niet aan mee: ING, Aegon, Argenta, Moneyou, Tulp Hypotheken, Van Lanschot, Philips Pensioenfonds en Lloyds Bank. Negen anderen berekenen hun klanten voor deze verduurzamingshypotheek een soms forse meerprijs. “Zo gaat het grootste voordeel van de energiebesparing naar de bank in plaats van naar de klant”, zegt Nico Stolwijk van Vereniging Eigen Huis. Veertien geldverstrekkers laten zien hoe het wel moet: daar kan je wel extra lenen om je nieuwe woning energiezuinig te maken, zonder dat je daarvoor een hogere hypotheekrente betaalt.

Iemand die een woning koopt met een waarde van € 300.000 kan maximaal € 318.000 lenen, mits het extra geld wordt besteedt aan isolatie, zonnepanelen of andere energiebesparende maatregelen. Bij SNS betalen klanten hiervoor de hoogste renteopslag. Deze bank berekent over de gehele hypotheek maar liefst 0,55% bovenop de normale rente, waardoor de jaarlijkse lasten € 1.750 (bruto) stijgen.

Een huis met een energielabel F komt na dak-, gevel, en vloerisolatie en met HR++ glas in aanmerking voor energielabel B. Deze investering kost ruim € 17.000 voor een gemiddelde tussenwoning. De eigenaar die deze verbeteringen uitvoert zal zijn jaarlijkse energierekening met ruim € 1.300 zien dalen. Maar bij SNS gaat de netto hypotheeklast door de renteopslag ruim € 1.000 omhoog (42% IB). Stolwijk: “De mogelijkheid om het geld dat je in isolatie hebt gestopt terug te verdienen gaat dan in rook op. Je terugverdientijd loopt namelijk op tot meer dan 50 jaar”.

VVD Noord-Holland wil pauze in vergunningverlening aardwarmte

De VVD in de Staten van Noord-Holland wil een pauze inlassen bij het afgeven van vergunningen voor boringen naar aardwarmte. In antwoorden van het provinciale bestuur op Statenvragen van de VVD wordt het beeld bevestigd dat de veiligheids- en milieu risico’s van geothermie nog niet goed in beeld zijn.

In 2050 wil het provinciebestuur dat 23% van de totale warmteproductie voor huizen en bedrijven via geothermiebronnen wordt opgewekt. Bij de omschakeling naar alternatieve, duurzamere energiebronnen is aardwarmte, ook volgens de VVD, een belangrijke oplossingsrichting. Het Staatstoezicht op de Mijnen heeft in mei echter aangegeven meer onderzoek te willen doen naar de risico’s van dit type boringen. Zij geven aan dat er nog teveel onduidelijkheid is over de gevolgen. Die onduidelijkheid kan ook het provinciale bestuur naar uit de antwoorden blijkt, niet wegnemen. 

 

“Totdat die risico’s door het SodM beter in kaart zijn gebracht, vinden wij het daarom verstandig besluitvorming op vergunningaanvragen voor boringen in Alkmaar, Den Helder, Haarlem, Middenmeer, Midwoud/Hoorn, Noord-Holland Noord en Velsen aan te houden. We zullen de VVD Tweede Kamerfractie voorleggen de minister van Economische Zaken hierop te bevragen. De minister gaat namelijk over deze vergunningsaanvragen. Zodra duidelijk is dat opwekking echt veilig kan, kunnen de vergunningen dan gewoon verleend worden”, aldus Wiesehahn.

 

Het college van Gedeputeerde Staten van de provincie Noord-Holland geeft in de antwoorden aan de wens voor meer onderzoek met de VVD te delen. In eerste instantie zal wat het college betreft de focus liggen op de Metropoolregio Amsterdam (MRA), aangezien in dat gebied weinig bekend is over de ondergrond. De provincie zegt hierin het voortouw te nemen.  

Grootste zonnedak van Nederland in bedrijf gesteld

Begin april startte KiesZon met de realisatie van het grootste, single roof zonnestroomproject van Nederland, deze maand werd het zonnedak afgerond en in bedrijf gesteld. Ruim 28.000 zonnepanelen werden geplaatst op het dak van een distributiecentrum in Venlo. Etriplus ontwikkelde het plan en legde de basis voor het mega zonnedak. Etriplus sloot voor de totstandkoming een samenwerkingsovereenkomst met KiesZon. KiesZon, dochteronderneming van Etriplus aandeelhouder Greenchoice, nam de verdere ontwikkeling, financiering, realisatie en exploitatie van het project voor haar rekening.

Het dak van het distributiecentrum in (Greenport) Venlo heeft een oppervlakte van meer dan 80.000 vierkante meter en is sinds deze maand nagenoeg volledig bedekt met zonnepanelen. De 28.000 panelen leveren circa 7.000.000 kWh aan duurzame energie per jaar op. Dat is, ter illustratie, voldoende groene energie om ruim 2.000 huishoudens een jaar lang van stroom te voorzien. Circa de helft van de opgewekte energie wordt door de gebruiker van het distributiecentrum zelf afgenomen. De resterende groene stroom wordt aangeboden aan bedrijven en bewoners in de regio.

Het zonnestroomproject werd mede mogelijk gemaakt met ondersteuning van de Provincie Limburg. De Provincie heeft financieel bijgedragen aan de meerkosten van de dakconstructie en de aansluiting op het elektriciteitsnet, waardoor het zonnestroomproject mogelijk is geworden. Zo sluit de totstandkoming van het zonnedak naadloos aan bij de ambitie van de Provincie Limburg om hoogwaardige technologie en duurzame energie hand in hand te laten gaan.

Radboudumc en universiteit over op 100 procent groene stroom van Eneco

Van de koelkasten in ‘de Refter’ tot de lampen in de operatiekamers van het Radboudumc, allemaal draaien ze straks op 100 procent in Nederland opgewekte groene stroom. De Radboud Universiteit en Radboudumc hebben daartoe een tienjarige overeenkomst getekend met Eneco.

De overeenkomst voorziet in een groeipad waarmee de elektriciteitsbehoefte van 110 miljoen kiloWattuur in de periode tussen 1 januari 2020 en 1 januari 2024 geleidelijk volledig verduurzaamd wordt. Volgens vicevoorzitter Wilma de Koning van het college van bestuur van de Radboud Universiteit is dit ‘opnieuw een belangrijke stap in het verder verduurzamen van onze campus.’

De groene stroom die de universiteit en het ziekenhuis straks krijgen, komt van nieuwe duurzame energiebronnen zoals wind- en zonneparken die Eneco de komende jaren in Nederland ontwikkelt.
‘Wij hechten er bij het Radboudumc zeer aan dat we onze belangrijkste processen zoveel mogelijk verduurzamen. Met het gebruik van 100 procent groene stroom in ons hele huis zetten we een grote volgende stap’, zegt Cees Buren, lid van de Raad van Bestuur Radboudumc.

Extra laadpunten Nederland voor duurzaam vervoer

Nederland krijgt tientallen extra laad- en tankpunten voor duurzaam vervoer. De komende twee jaar worden nieuwe projecten uitgevoerd en eind 2020 zijn 46 extra (ultra-) snelladers en 2 extra waterstofstations gereed.

Het verwachte aantal waterstofstations in Nederland in 2020 komt daarmee op 16. Verder komen er in Nederland nog 3 extra laders voor elektrische bussen en 4 extra CNG stations.

Staatssecretaris Stientje van Veldhoven (Infrastructuur en Waterstaat): “Deze investeringen bevestigen en verstevigen de koppositie die België en Nederland al hebben op het gebied van duurzaam vervoer. Je schone voertuig van energie voorzien zou net zo simpel moeten zijn als het opladen van je telefoon, ook als je langere afstanden rijdt en daarbij de grens over rijdt. Deze projecten brengen dat weer een stap dichterbij.”

De investeringen zijn onderdeel van BENEFIC, een Europees project voor de ontwikkeling van laad- en tankinfrastructuur voor alternatieve brandstoffen. In totaal komen er in Nederland, Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest samen meer dan 1000 laad- en tankpunten bij. Er is ruim 5,3 miljoen euro Europese subsidie mee gemoeid, iets minder dan 2 miljoen euro gaat naar Nederlandse projecten.

Duurzaam vervoer is beter voor klimaat, luchtkwaliteit en milieu en helpt bij het halen van de Nederlandse doelstellingen op dit gebied. België en Nederland rijden – samen met Luxemburg - voorop als het om elektrisch vervoer gaat. Eerder maakte Van Veldhoven met haar collega’s in de Benelux afspraken over het simpel vinden van - en gemakkelijk en eenduidig betalen bij - elektronische laadpunten.

BENEFIC is een grensoverschrijdend project voor de ontwikkeling van laad- en tankinfrastructuur voor alternatieve brandstoffen voor transport, zoals oplaadinfrastructuur voor elektrische voertuigen, elektrische taxi’s en elektrische bussen, CNG- en LNG-infrastructuur, waterstoftankinfrastructuur en walstroom voor de binnenvaart. BENEFIC wordt gefinancierd door het Connecting Europe Facility-programma (CEF) van de Europese Unie.

Delfzijl moet wieken van windpark op zelfde hoogte houden

De 34 windmolens in Delfzijl Zuid mogen niet veranderen als ze over enkele jaren worden vervangen. Dat bepaalde de gemeenteraad van Delfzijl donderdagavond.

Het windpark bij Nieuwolda is aan vervanging toe. Het leek er even op dat binnen het windpark allerlei verschillende modellen windmolens worden gebouwd.

Wethouder IJzebrand Rijzebol (CDA) wilde dat pertinent voorkomen, om het beeld voor de omgeving rustig te houden, meldt RTV Noord. 'We hebben nu gezegd: alle windmolens daar moeten van hetzelfde type zijn, met dezelfde rotor op dezelfde hoogte van 84 meter.'

Liander werkt mee aan warmtevisie Gemeente Nijmegen

Netbeheerder Liander heeft bijgedragen aan de warmtevisie van de gemeente Nijmegen, die vandaag is verschenen. De visie beschrijft de aanpak van de gemeente om in 2045 aardgasvrij te worden.

De gemeente Nijmegen en Liander hebben samen gekeken naar een planmatige aanpak om van het aardgas af te gaan. Die staat nu in de warmtevisie die de gemeente op papier heeft gezet. Het betreft een plan van aanpak om de bijna tachtigduizend woningen en andere gebouwen van het aardgas af te krijgen. De gemeente heeft Liander gevraagd om tot een complete prioritering per wijk te komen.

Liander heeft de huidige gasnetten inzichtelijk gemaakt in online gaskaarten. Deze gaskaarten laten ook de ouderdom van de gasnetten in de verschillende wijken zien. Leeftijd van de gasnetten, en daarmee de mate waarin deze zijn afgeschreven, is een van de factoren om rekening mee te houden bij de overgang naar een andere energiebron.

Liander heeft bij zijn advies voor een alternatieve energiebron ook de impact hiervan op het elektriciteitsnet meegewogen. Zo vraagt all electric veel meer van het elektriciteitsnet dan de keuze voor een warmtenet. Daarnaast heeft Liander op verzoek van de gemeente alle geplande werkzaamheden in kaart gebracht. Doelstelling is om de maatschappelijke kosten van de omschakeling naar andere energiebronnen zo laag mogelijk te houden.

Het programma ‘Nijmegen Aardgasvrij’ richt zich op de woonwijken waar aardgas wordt gebruikt voor verwarmen en koken. De grote bedrijven en industrie, die samen ongeveer 40 procent van het aardgas in Nijmegen verbruiken, hebben een eigen verantwoordelijkheid in de energietransitie volgens de wet Milieubeheer en vallen, voor zover ze buiten de aangewezen wijken liggen, buiten dit programma. 

De gemeente gaat met Liander, de woningcorporaties, warmtebedrijven en andere partijen samenwerken in het programma ‘Nijmegen Aardgasvrij’. In de wijken worden ook bewoners en andere gebouweigenaren betrokken.

Netbeheerders onderzoeken toekomst extra hogedruknetten

Regionale netbeheerders Enexis Netbeheer en Enduris onderzoeken met landelijk netbeheerder Gasunie Transport Services (GTS) of de extra hogedruknetten in Zuidwest-Nederland, waaronder de ZEBRA gasleiding, onderdeel kunnen worden van het landelijk gastransportnetwerk van GTS. De netten zijn momenteel in eigendom van Enexis Netbeheer, Enduris en ZEBRA Gasnetwerk. De netbeheerders bekijken samen met betrokken klanten of GTS deze netten vanaf medio 2019 kan overnemen en zullen dit ook nog voorleggen aan toezichthouder Autoriteit Consument & Markt (ACM).

Extra hogedruknetten zijn door regionale netbeheerders beheerde gastransportnetten met een extra hoog drukniveau van meer dan 16 bar. Via de netten wordt hoogcalorisch gas getransporteerd. Een overdracht van deze netten naar het landelijk gastransportnet kan positief bijdragen aan de Nederlandse gasmarkt en de benutting van het landelijk net. Het komende half jaar zal gekeken worden naar de haalbaarheid van een eventuele overname.

Besparen op energiekosten grootste drijfveer huiseigenaren aanschaf zonnepanelen

Nederlandse huizenbezitters willen zonnepanelen, maar informatie over installatie, gebruik en financiering blijft nodig om nog meer huiseigenaren te enthousiasmeren. Dit blijkt uit onderzoek van Essent onder ruim 1.000 huizenbezitters in Nederland. Besparen op energiekosten is de grootste drijfveer om zonnepanelen aan te schaffen. Maar ook het milieuaspect speelt een rol. Voor driekwart van de Nederlanders is de bijdrage die zonnepanelen leveren aan het milieu ook een belangrijke reden. Nederlanders blijven wel Nederlanders: huizenbezitters die geen zonnepanelen overwegen, geven als belangrijkste reden aan dat dit komt door een te hoog prijskaartje.

Op dit moment heeft bijna een kwart van de Nederlandse huiseigenaren zonnepanelen op zijn of haar dak. Van de huizenbezitters die geen panelen hebben, overweegt maar liefst 44 procent ze aan te schaffen. Veertien procent van de huiseigenaren die aangeeft geen zonnepanelen te willen kopen, zegt wel zonnepanelen te overwegen als zij deze kunnen huren.

Meer dan de helft (58 procent) van de respondenten vindt dat iedereen zonnepanelen zou moeten hebben. Met name omdat het volgens hen de opwarming van de aarde tegengaat. Meer dan een derde (37 procent) van de ondervraagden gaat hierin nog verder. Zij vinden dat zonnepanelen zelfs verplicht zouden moeten worden voor iedereen die het zich kan veroorloven.

Financiën spelen een doorslaggevende rol bij zowel voor- als tegenstanders van zonnepanelen. Zo geven huiseigenaren die geen zonnepanelen willen aan dat de hoge investering vooraf hen tegenhoudt. Huiseigenaren die zonnepanelen juist wel serieus overwegen, zien vooral de financiële voordelen.

De kennis over zonnepanelen is behoorlijk onbekend terrein voor de meeste respondenten. Huiseigenaren met zonnepanelen denken gemiddeld aan 467 kWh, terwijl huizenbezitters die geen zonnepanelen bezitten denken dat een zonnepaneel bijna 900 kWh oplevert. “Een zonnepaneel levert zo ongeveer 230 kWh per jaar op”, vertelt Leenders. “Een gemiddeld huishouden verbruikt ongeveer 3000 kWh. Dit betekent dat een dergelijk huishouden 13 zonnepanelen nodig heeft om volledig te kunnen voorzien in de elektriciteitsbehoefte.” Verder denkt een derde van de ondervraagde huiseigenaren dat zonnepanelen altijd in het zonlicht moeten staan en een kwart van de Nederlanders denkt dat zonnepanelen niet werken als het regent. Beide aannames zijn echter onjuist.

Nederlanders willen uiteindelijk ook graag dat hun huis er mooi uitziet. Maar liefst 16 procent zegt geen zonnepanelen te nemen omdat ze zonnepanelen niet mooi vinden. Ruim veertig procent van de zonnepanelenbezitters had ze graag zelf willen vormgeven, indien dat mogelijk was. Voor bijna een kwart van de mensen die nog geen zonnepanelen heeft, is het uiterlijk ook echt doorslaggevend, zij willen ze alleen als ze de panelen zelf kunnen ontwerpen.

25 miljoen extra investering in duurzame economie

Participatiefonds Duurzame Economie Noord-Holland (PDENH) investeert in bedrijven die innovatieve technologieën ontwikkelen op het gebied van duurzame energie. Sinds de start in 2014, verstrekte het participatiefonds 11 leningen. Om dit te kunnen blijven doen, verhoogt de provincie het fondsvermogen met 25 miljoen euro.

Voor het realiseren van de ambities op het gebied van duurzame energie, richtte de provincie PDENH op. Het fonds richt zich op 3 speerpunten: energietransitie, circulaire economie en duurzame mobiliteit. Bij de oprichting van PDENH was een fondsvermogen van uiteindelijk 85 miljoen voorzien opgebouwd in drie stappen.

Arriva en Volvo realiseren volledige elektrische stadsdienst Leiden

Alle 23 bussen waarmee Arriva in opdracht van de provincie Zuid-Holland het openbaar vervoer in de stad Leiden verzorgt, zullen per september 2019 elektrisch zijn. Donderdag 28 juni ondertekenden Arriva en Volvo een contract voor de productie en levering van een compleet elektrische busvloot. Hiermee zet Volvo voet aan wal in Nederland met volledig schoon en stil busvervoer. Anne Hettinga, voorzitter Raad van Bestuur van Arriva Nederland, en Bas Dubois, Director Bus France-Benelux Volvo, ondertekenden het contract in bijzijn van gedeputeerde Floor Vermeulen van de provincie Zuid-Holland.

De levering van 23 elektrische bussen van Volvo op de Nederlandse markt is de eerste in zijn soort. De bussen hebben een batterijcapaciteit van 200 kWh en zijn 80% energiezuiniger dan vergelijkbare dieselbussen. De vloot zal worden geladen door vier OppCharge laadpalen welke door ABB geleverd worden.

Arriva verzorgt sinds december 2012 het openbaar vervoer in de concessie Zuid-Holland Noord. Deze maand werd de lopende concessie met twee jaar verlengd. De verlenging biedt de mogelijkheid een grote stap te zetten in de verduurzaming van het openbaar vervoer. Daarnaast wordt ook de R-net formule doorgevoerd op de lijn Leiden-Katwijk.

Eneco president-commissaris Van den Assem geschorst

De ondernemingskamer schorst Edo van den Assem als president-commissaris van Eneco. Er wordt een nieuwe voorzitter van de Raad van Commissarissen aangesteld.

Daarmee heeft de ondernemingsraad een succes geboekt. Die was niet te spreken over het vertrek van topman Jeroen de Haas, die in april na elf jaar opstapte bij Eneco.

De werknemersvertegenwoordiging denkt dat De Haas het slachtoffer is geworden van de machtsstrijd rond de verkoop van het energiebedrijf. De Haas was tegenstander van de verkoop.

Ook wordt er een onderzoek ingesteld naar de gang van zaken bij energieonderneming.

SodM: NAM, GTS en GasTerra moeten zich inspannen voor een zo laag en vlak mogelijke gasproductie in Groningen

Om ervoor te zorgen dat het risico op aardbevingen zoveel mogelijk beperkt wordt, heeft het Staatstoezicht op de Mijnen de operationele strategie van de NAM voor de gaswinning in Groningen voor komend gasjaar (1 oktober 2018-1 oktober 2019) beoordeeld. Uitgangspunt is dat er zo min mogelijk en zo vlak mogelijk gas gewonnen wordt in Groningen. Daarom adviseert SodM het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) niet alleen voorwaarden aan het instemmingsbesluit te verbinden, maar ook aanwijzingen aan GTS en GasTerra te geven.

Als het warm is, wordt er meer gas geproduceerd dan nodig is voor levering aan huizen en bedrijven. Dit gas wordt opgeslagen in gasopslag Norg. Dit kan dan weer gebruikt worden als het koud is. Daarom moet de productie, distributie en de opslag van Groningen-gas op elkaar afgestemd zijn. Tot slot vindt SodM het belangrijk dat ingrijpen in de operationele strategie van de NAM mogelijk blijft als er onverwachte aardbevingen plaatsvinden in Groningen op basis van het Meet- en regelprotocol.

Voorwaarden te verbinden aan het instemmingsbesluit:
Sluit definitief de Loppersum-clusters en maak een plan van aanpak voor de ontmanteling van deze productielocatie. Houd per cluster minimaal 1 gasput beschikbaar voor metingen in het kader van het toezicht van SodM.
Zorg dat in de overgebleven productieclusters de fluctuaties in de gasproductie beperkt blijven zoals geadviseerd in het Zeerijp-advies van 1 februari jl.  Maand op maand variaties moeten binnen de geadviseerde bandbreedten blijven.
Leg de wijze waarop de minister in de operationele strategie kan interveniëren bij een toenemende vraag naar Groningen-gas of bij een afwijkende ontwikkeling van de seismiciteit (op basis van het Meet- en regelprotocol) vast.

Tot slot merkt SodM op dat het huidige werkvolume van de gasopslag Norg is gemaximeerd op 4,8-5 miljard Nm3 per jaar. De NAM heeft EZK in 2015 gevraagd dit werkvolume te verruimen naar 6 miljard Nm3 per jaar. SodM heeft vorig jaar over deze aanvraag geadviseerd en concludeert dat deze niet leidt tot extra seismische risico’s voor omwonenden. SodM dringt er bij EZK op aan zo snel als mogelijk een besluit te nemen over de verruiming van gasopslag Norg.

Nieuwe gasaansluiting per 1 juli 2018 een uitzondering

De Nederlandse overheid wil afstappen van het gebruik van aardgas. Daarom vervalt voor netbeheerders per 1 juli 2018 de plicht om nieuwe huizen en gebouwen aan te sluiten op het gasnet. Het gaat daarbij om gewone ‘huisaansluitingen’ met een capaciteit van maximaal 40 m³. Liander zal na 1 juli 2018 geen gasaansluitingen meer aanleggen voor huizen en gebouwen tenzij er uitzonderingen gelden voor u.

Gemeenten bepalen straks of een netbeheerder een nieuw gebouw mag aansluiten op gas of niet. In principe geldt een aansluitverbod voor nieuwe huizen en gebouwen. Maar gemeenten kunnen een uitzondering maken als er sprake is van ‘zwaarwegende redenen’ voor een gebied. De Autoriteit Consument en Markt (ACM) gaat de postcodes van deze uitzonderingsgebieden bijhouden in een openbaar register. Netbeheerders nemen vanaf 1 juli dus alleen nog aanvragen voor een nieuwe gasaansluiting in behandeling als de postcode van een nieuw gebouw op de lijst met uitzonderingen staat.

Nieuwe gebouwen waarvoor een omgevingsvergunning (bouwvergunning) is aangevraagd vóór 1 juli, vallen nog onder de oude regels. Hiervoor geldt de check in het register dus niet.

Voor de meeste bestaande gebouwen verandert er niks. Wie een gasaansluiting van 40 m³ of kleiner aanvraagt voor een bestaand pand, kan die krijgen. Maar ook hier geldt weer een uitzondering. Wijken waar al wel een gasnet ligt en die door gemeenten zijn aangewezen als ‘toekomstig gasloos’ krijgen definitief geen gas. Dat geldt óók voor bestaande panden in die wijken.

Wie iets wil laten veranderen aan zijn huidige gasaansuiting, kan zo’n wijziging gewoon blijven aanvragen bij zijn netbeheerder. Het gaat dan om een verplaatsing van de aansluiting of een wijziging van de capaciteit.

De nieuwe regels zijn vastgelegd in de Wet Voortgang Energietransitie (VEt). Dit is een wijziging van de Elektriciteitswet 1998 en de Gaswet. De wetswijziging is versneld doorgevoerd na de aardbeving in Zeerijp in januari 2018. Het doel is Nederland helpen om over te schakelen naar een duurzaam energiesysteem.

VEH: CV installateurs schieten tekort met energieadviezen

Maar liefst 97,5 procent van de installateurs adviseert zijn klanten niet over duurzame alternatieven voor de cv-ketel. Dat is een gemiste kans, vindt Vereniging Eigen Huis. Zodra een oudere cv-ketel moet worden gerepareerd of vervangen, is in veel woningen een wereld aan energie te winnen. Vereniging Eigen Huis wil dat de kwaliteit van voorlichting en advisering door installatiebedrijven en cv-monteurs snel op orde komt. 

Huiseigenaren worden van alle kanten aangespoord om hun woning te verduurzamen. Vereniging Eigen Huis wil dat cv-installateurs hun verantwoordelijkheid nemen en klanten bij het (twee)jaarlijks onderhoud of bij de vervanging van een cv-ketel adviseren over duurzame alternatieven. Dit wordt nog belangrijker zodra bekend wordt wanneer een wijk van het aardgas af gaat. Van de ruim 4,5 miljoen eigen woningen stookt nu nog 86% op gas.

Vereniging Eigen Huis deed onderzoek naar de energiebesparingsadviezen die cv-monteurs en installatiebedrijven hun klanten geven. Ruim driekwart van de 1.414 ondervraagde eigenwoningbezitters heeft vorig jaar een cv-installateur over de vloer gehad, maar in slechts 1 op de 10 keer begon de deskundige over duurzame alternatieven voor de oude cv-ketel. En als werd gesproken over energiebesparing en verduurzaming, dan was dit op initiatief van de huiseigenaar. In slechts 2,5 procent van de gevallen begon de cv-monteur zelf over duurzame alternatieven voor de traditionele cv-ketel.

Ruim 70 procent van de huiseigenaren verwacht dat de installateur adviseert over de mogelijkheden, kosten en subsidies van duurzame alternatieven voor de cv-ketel. Hoewel consumenten weten dat installateurs daar een commercieel belang bij hebben, is er veel vertrouwen in de kwaliteit van het advies. Maar liefst 80% van de huiseigenaren die wél hierover met zijn installateur heeft gesproken is daar tevreden over.

Twee derde van de Nederlanders zegt de komende drie jaar nog niet te zullen kiezen voor een alternatief voor de cv-ketel zoals een (hybride) warmtepomp. Als de huidige ketel moet worden vervangen, kiest de helft voor een zuinigere ketel.

Doorslaggevend voor die keuze is de hoge prijs van een warmtepomp. Daarnaast zijn er twijfels over de gecompliceerde techniek, mogelijke lawaaioverlast en noodzakelijke aanpassingen in huis zoals meer en betere isolatie, andere radiatoren en zonnepanelen.

Tuinders richten energiecoöperatie Asten-Someren op

Zeventien glastuinders uit het Brabantse Asten, Heusden en Someren hebben een energiecoöperatie opgericht. Maandag 25 juni is door het bestuur van de Duurzame Energiecoöperatie Asten-Someren de handtekening gezet.  Zij hebben bij elkaar 160 hectare glas.

De energiecoöperatie wil duurzame alternatieven vinden voor warmte, elektriciteit en CO2. Met de oprichting van de coöperatie is de zoektocht naar alternatieve energiebronnen begonnen. De initiatiefnemers hebben begin van dit jaar het bedrijf Geothermie Brabant de exacte warmtevraag van de 17 bedrijven in kaart laten brengen. Deze inventarisatie geldt als beginpunt voor de verkenning van de alternatieve warmtebronnen. In de inventarisatie worden de bestaande initiatieven in het gebied in meegenomen. Bijvoorbeeld de houtstookinstallaties en (diepe) geothermie. Voor het bestuur van de coöperatie is de haalbaarheid van de verschillende initiatieven een belangrijk criterium of een collectieve aanpak loont.

De energiecoöperatie wordt ondersteund door LTO Glaskracht Nederland en ZLTO.

Enexis Netbeheer sluit 250.000ste particuliere zonnepanelensysteem aan

Vandaag heeft Enexis Netbeheer het 250.000ste zonnepanelensysteem in haar verzorgingsgebied aangesloten. Het kwart miljoenste systeem werd aangesloten in Assen. Met een groei van 16% t.o.v. 2017 blijft het plaatsen van zonnepanelen onverminderd aan populariteit winnen bij consumenten en bedrijven. Het totale zonvermogen dat tot nu toe in het verzorgingsgebied van Enexis Netbeheer door consumenten en bedrijven (klein verbruik) is geplaatst is aanzienlijk: 1 Gigawattpiek (GWp).

Daarmee kunnen ongeveer 275.000 huishoudens een jaar lang van stroom voorzien worden. Enexis Groep heeft als doelstelling om de energietransitie te versnellen. Het netwerkbedrijf is dan ook trots dat er zoveel klanten zijn die een actieve bijdrage leveren aan deze doelstelling.

In 2012 is de opmars van zonnepanelen begonnen. Na een aantal redelijk stabiele jaren, werd er in 2017 een record bereikt met ruim 54.000 nieuwe zonnepanelensystemen. In de eerste 6 maanden van dit jaar zijn al ruim 32.000 zonnepanelensystemen aangesloten. Daarmee lijkt 2018 een nieuw record te vestigen.

Energieverbruik van gebouwen drastisch reduceren

TNO werkt in het Interreg project EnEf samen met universiteiten en bedrijfsleven om nieuwe ramen te ontwikkelen die het energieverbruik van gebouwen drastisch reduceren.

Om in de toekomst Europa op een betrouwbare en betaalbare manier van energie te blijven voorzien, is het niet alleen belangrijk het aandeel duurzame energie snel te verhogen, maar ook te kijken naar energiebesparing. Het Interreg project EnEf (Energie Efficiëntie) heeft dit laatste tot doel, en richt zich op twee belangrijke energieverbruikers: de gebouwde omgeving en de chemische industrie.

Met een aandeel van meer dan 40% in het totale energieverbruik binnen Europa, kan de gebouwde omgeving met recht een grootverbruiker aan energie worden genoemd.  Met name het verwarmen van huizen en kantoorgebouwen in de winter en het koelen in de zomer kost veel energie. Binnen EnEf worden slimme nanogestructureerde coatings ontwikkeld voor gebruik op ramen. Deze coatings herkennen of het zomer of winter is, en bepalen zo zelfstandig of het verstandig is om warmte door te laten of tegen te houden. Natuurlijk zonder dat de gebruiker daar iets van ziet. Zo ontwikkelen we het raam van de toekomst dat een belangrijke bijdrage zal leveren aan het terugdringen van het energieverbruik in de gebouwde omgeving, en regio’s en steden zal helpen hun doelstellingen m.b.t. energieneutraliteit tijdig te realiseren.

De komende 18 maanden van het project zullen drie materialen worden geselecteerd. Van elk zullen demonstratie ramen worden gemaakt die onder realistische omstandigheden zullen worden beproefd op functionaliteit en langere termijn stabiliteit.

Monitor Wind op Land 2017: Noord-Holland haalt de doelstelling

De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) heeft de Monitor Wind op Land 2017 gepubliceerd. RVO bevestigt dat het in Noord-Holland goed gaat met het realiseren van de opgave en dat de verwachting is dat de volledige doelstelling voor 2020 wordt gehaald.

De monitor laat zien dat de provincie Noord-Holland én de provincie Groningen de procedures voor de nieuwe windparken hebben afgerond en dat deze 2 provincies de doelstelling tijdig realiseren.

De monitor geeft de stand van zaken weer tot en met 31 december 2017. Inmiddels heeft de provincie alle definitieve vergunningen verleend voor de nieuwe windparken in Amsterdam, Hollands Kroon en Velsen. De provincie heeft daarmee voldaan aan de afspraken met het Rijk om 685,5 MW te realiseren in 2020.

Gedeputeerde Duurzaamheid Jack van der Hoek: “Het is een goede zaak dat de taakstelling wordt gehaald. Het zal niet lang meer duren voordat de bouwwerkzaamheden voor de nieuwe windparken starten. Daarnaast zijn we volop bezig met de provinciale omgevings¬visie waarin we de koers uitzetten richting energieneutraliteit in 2050. Per gebied gaan we bepalen wat de ideale energiemix is.”

Warmtenetwerk Hardenberg weer een stap dichterbij

De gemeente Hardenberg, Provincie Overijssel, Wavin Diensten, Cogas, Dion, Enpuls en N-TRA hebben de krachten gebundeld om de overgang naar duurzame energie in Hardenberg te versnellen. Uit het uitgevoerde haalbaarheidsonderzoek bleek dat er voldoende kansen zijn voor de aanleg van een open warmtenetwerk waarmee de restwarmte van Wavin Diensten wordt ingezet voor de verwarming van woningen, kantoren en bedrijven.

De ontwikkeling van dit open warmtenetwerk is weer een stap dichterbij gekomen nu ook woningcorporatie Beter Wonen en de Saxenburggroep als partner zijn aangesloten.

Alle partners committeren zich in een vervolgonderzoek. Dit zal eind 2018 resulteren in een investeringsvoorstel waarbij zaken als de organisatie, haalbaarheid, financiering, engineering en  klantaantallen vast moeten staan.

Met de uitbreiding van het aantal partners en de gezamenlijke investering in vervolgonderzoek, is weer een belangrijke stap gezet in de realisering van het open warmtenetwerk in Hardenberg. Dit warmtenetwerk kan een erg belangrijke bijdrage gaan leveren in de duurzaamheidsopgave van de gemeente Hardenberg om in 2030 minimaal 30% van het energieverbruik duurzaam op te wekken.

Dreigbrieven naar bedrijven windparken

Directie en werknemers van 34 bedrijven die betrokken zijn bij windparken in Groningen en Drenthe hebben een dreigbrief ontvangen, meldt het Dagblad van het Noorden. 'Wij staan niet in voor de veiligheid van uw personeel'.

De brief is getekend door 'belaagde en bedreigde burgers uit Groningen en Drenthe'. Zij menen dat grootschalige windparken de leefbaarheid in de krimpgebieden zodanig aantasten dat dit leidt tot gezondheidsklachten en waardedaling van woningen in het gebied.

'Ten overvloede wijze wij erop dat de windlobby gesteund door de overheid na het gaswinningsdebacle opnieuw aan de wortel raakt van het bestaan van de noordelijke inwoners en ondernemers, waardoor de acties alleen maar zullen verhevigen', zo staat er te lezen.

De protesten tegen vooral windparken bij Meeden en in het Drentse Mondengebied lijken na acties bij energieconcern RWE in het Duitse Essen aan te houden.

Collectieve inkoopactie Energieloket Groningen verlengd

Ruim 2.200 woningeigenaren in de provincie Groningen hebben zich al ingeschreven voor de grootschalige collectieve inkoop van zonnepanelen, zonneboilers en warmtepompen via het Energieloket Groningen. Vanwege de grote belangstelling is de inschrijftermijn verlengd tot 1 augustus 2018. 

De provincie Groningen ondersteunt dit initiatief van Energieloket Groningen, 12 Groninger gemeenten en de vereniging SLIM wonen met Energie. De inkoopactie sluit goed aan bij de duurzaamheidsambities van de provincie Groningen