ING analyse: Miljarden extra investeringen nodig in stroomnetwerk

Er zijn snel miljarden aan extra investeringen nodig in het Nederlandse stroomnetwerk, vooral in het hoogspanningsnet. Dat is onder meer nodig om de Nederlandse energie-intensieve industrie concurrerend te houden, want door de sterke toename van zon- en windenergie in Duitsland is elektriciteit daar nu veel goedkoper dan in Nederland. Bovendien moeten netbeheerders steeds vaker ingrijpen om de juiste netspanning te garanderen nu de stroomopwekking veel meer dan voorheen afhankelijk is van weersinvloeden. Om de benodigde investeringen mogelijk te maken zonder de staatskas verder te belasten, zou de overheid het eigendomsmonopolie in netbedrijven moeten loslaten. Dit kan door private investeringen van bijvoorbeeld pensioenfondsen toe te staan, evenals kruisparticipaties tussen netwerkbeheerders. Dat concluderen economen van ING in een vandaag verschenen rapport.
Om te kunnen profiteren van goedkope Duitse stroom zijn meer grensoverschrijdende verbindingen nodig. Daar wordt nu hard aan gewerkt. Naar verwachting zal de invoer van elektriciteit hierdoor stijgen van 27% nu naar 35% in 2015.
TenneT – de beheerder van het landelijke transportnet - raamt haar investeringsopgave op minimaal € 16 miljard in de komende tien jaar: € 5 miljard in Nederland en € 11 miljard in Duitsland. Daarnaast heeft Nederland zich in het Energieakkoord aan een forse ambitie voor wind op zee gecommitteerd. TenneT is vanuit haar kennis en ervaring in Duitsland de meest voor de hand liggende partij om dat net aan te leggen. Het Energieakkoord deelt TenneT ook die taak toe maar het kabinet moet dat nog formeel bekrachtigen. Als TenneT ook de verantwoordelijkheid krijgt van de overheid om ‘het net op zee’ in Nederland aan te leggen, komt er nog € 2 tot € 3 miljard bij. In dat scenario bedragen de investeringen dus € 18 tot € 19 miljard tot 2025. Om dit te financieren is naast vreemd vermogen ook eigen vermogen nodig. Met het instappen van private financiers in Duitse offshore projecten heeft TenneT de behoefte aan eigen vermogen voor de Duitse activiteiten veilig gesteld. Maar in Nederland is naar verwachting nog € 0,5 tot € 1 miljard aan eigen vermogen nodig in de periode 2016-2017. Als de Staat deze investering zelf invult, zal dit gevolgen hebben voor de Nederlandse staatsschuld, die met 74% nog lang niet aan de Europese norm van 60% voldoet. Hiermee stimuleert het kabinet een duurzame energiesector en creëert daarmee werkgelegenheid. De economen van ING zouden het belangrijk voor de discussie vinden als deze punten  aan de orde komen bij de behandeling van de Ontwerp-Rijksstructuurvisie Windenergie op Zee, die binnenkort in de Tweede Kamer besproken zal worden.
De uitdaging ligt er dus in om de kapitaalinjectie voor de Nederlandse Staat – als enig aandeelhouder van TenneT – zo veel mogelijk te beperken. Dat kan op de volgende manieren:

·         Laat private partijen investeren in het Nederlandse net. Hiermee wordt ook voorzien in een behoefte onder private investeerders, zoals Nederlandse pensioenfondsen, die op zoek zijn naar goede business cases om in de Nederlandse energietransitie te investeren.

·         Bied netbeheerders uit binnen- en buitenland de mogelijkheid om een aandelenbelang in elkaar te nemen. Deze zogenaamde kruisparticipaties dragen bij aan de eenwording van een Europese energiemarkt en bevorderen grensoverschrijdende samenwerking tussen netbeheerders, wat gunstig is voor Nederland. Voor de Nederlandse Staat betekent dit dat zij niet langer de enige aandeelhouder is, waardoor ook andere partijen eigen vermogen kunnen inbrengen. Dit betekent ook dat de Nederlandse Staat zelf minder kapitaal hoeft in te brengen. Uit een analyse van eigendomsverhoudingen van Europese netbeheerders blijkt dat in veel landen al sprake is van gespreid aandelenbezit, waardoor deze route ook Brussel-proof is.

·         Zorg voor een gelijkwaardig speelveld in het toezicht op netbeheerders binnen Europa. Het toezicht vindt nu nog nationaal plaats terwijl de energiemarkt steeds internationaler wordt. Bovendien is het toezichtkader in Nederland vooral gericht op lage kosten. Het toezicht zal – net als in Duitsland, Frankrijk en Engeland – meer aandacht moeten hebben voor het aantrekken en financieren van investeringen. De consument is immers niet alleen energieverbruiker maar ook belastingbetaler en daardoor gebaat bij waarde behoud van het in TenneT geïnvesteerde maatschappelijke vermogen. TenneT kan daardoor makkelijker private investeerders aantrekken om projecten te financieren en heeft een sterkere onderhandelingspositie bij het aangaan van kruisparticipaties.